Een wandeling uit de gids:
Lissabon en omgeving, 26 wandelingen
Christus koning
In het laag gelegen centrum van Lissabon kun je prachtig wandelen door schaduwrijke straten, die uitkomen op zonovergoten pleinen. Het grootste en mooiste is het Praça do Comércio, met in het midden, zoals het hoort, een ruiterstandbeeld. Hoog te paard kijkt Koning José I recht vooruit naar een vloot van blauwe en rode veerponten, die heen en weer varen over een breed stromende Taag. Aan de overkant van de rivier staat boven op een klif Cristo Rei, een gigantisch Christusbeeld, de armen gespreid. Vanaf Cacilhas, waar de ponten uit Lissabon afmeren, loop je er heen. Eerst over een kade waar de pakhuizen romantisch staan te verkommeren en vissers hun hengels uitgooien. Even voorbij een fraaie 18e-eeuwse fontein gaat het steil omhoog. Dan wandel je verder langs de klifrand, waar de stad een beetje oud is gebleven. Op het hoogste punt schiet een lift je tot aan de voeten van Christus Koning. Een smalle inwendige trap gaat nog hoger, tot in het hoofd. Rode lampjes houden daar ‘s nachts de vliegtuigen uit de buurt.
In 1959 werd “Cristo Rei” officieel ingehuldigd. Hij staat symbool voor de triomf van de katholieke kerk onder de Estado Novo, de “nieuwe staat” van dictator António Salazar, die een einde had gemaakt aan het “atheïsme” van de 1e republiek (1910-1926). Geïnspireerd door het beroemde Christusbeeld in Rio de Janeiro hadden de Portugese bisschoppen onder leiding van kardinaal Cerejeira alles op alles gezet het megalomane project te realiseren. Dat moest ook wel, want in 1940 hadden zij plechtig beloofd het beeld te laten verrijzen als Portugal buiten de oorlog zou blijven. Blijkbaar was de voorzienigheid het land gunstig gezind. Portugal bleef neutraal. Maar het was de kardinaal nog ergens anders om te doen. Hij vond de Portugezen niet zuiver genoeg in de leer. Al noemde bijna iedereen zich katholiek, het was niet de officiële kerk die centraal stond in het geloof. Wel de Maagd Maria en een hele reeks al dan niet erkende heiligen. De priester was er vooral voor bruiloften. Een reusachtige Christus Koning, uitkijkend over de stad, zou de katholieken wel weer bij de les houden, moet kardinaal Cerejeira hebben gedacht.
Boven in de 80 meter hoge sokkel, onder de voeten van Christus Koning, is van alles te koop: Mariabeeldjes, rozenkransen en natuurlijk de herdertjes: een herdertje en twee herderinnetjes van Fátima. Buiten op het terras kun de oude stad aan de overkant van de rivier zien schitteren stralen ?in de zon. Dat Cristo Rei vooral als uitkijktoren wordt gebruikt, vinden de bisschoppen maar niks. Met een grondige restauratie begin deze eeuw, wilden ze er weer een echt pelgrimsoord van maken. Een succes werd het niet. Cristo Rei bleef wat het was, een schitterende uitkijktoren. De bevolking van Lissabon koos altijd haar eigen heiligdommen. Zo is er bijvoorbeeld de heilige bron van Nossa Senhora da Atalaia bij Montijo, op de zuidoever van de Taag. Een epidemie in de hoofdstad (1507) bracht een groep wanhopige burgers tot de belofte hier jaarlijks naar toe te gaan. De plek zou uitgroeien tot een heus bedevaartsoord. Elk jaar trokken duizenden pelgrims vanuit de stad naar het heiligdom. Alle standen waren vertegenwoordigd, van de Afrikaanse slaaf tot de koning. Of de priester meeging was de pelgrims om het even. “Heidense” gebruiken, zoals het rituele wassen van het gelaat bij de heilige bron, werden door de Kerk afgekeurd, maar door de vingers gezien. Zij kon moeilijk anders, want ook de koning was van de partij.
Cacilhas – Almada – Cristo Rei – Almada – Cacilhas (6,5 of 7,5 km)
Totale stijging: 140 m
Beginpunt: aanlegsteiger veerpont in Cacilhas (Terminal fluvial de Cacilhas) (GPS: UTM: 0487162/4282172 of decimale graden: 38.688059,-9.147664)
Bereikbaarheid: veerpont vanaf Terminal Fluvial Cais do Sodré naar Cacilhas. De afvaartplek ligt vlakbij kopstation Cais do Sodré, eindpunt groene metrolijn.
N.B. Langs de kade staan ruïnes met bordjes die waarschuwen voor instorting. Hoewel de kade volop wordt gebruikt door dagjesmensen en vissers is er een alternatieve route via het centrum van Cacilhas.
Verkorte route (4,5 km)
Vanaf Cristo Rei kunt u bus nr. 3001 nemen naar aanlegsteiger veerpont in Cacilhas.
Route langs kade (7,5 km)
Vanaf aanlegsteiger direct RA naar kade (1). De route langs de kade (1,5 km) voert u over het terras van restaurant Ponte Final, langs een lift, fontein (2) en een museum (Museu Naval). Even voorbij dit museum splitsing. Vóór u is een poortje met opschrift: CPP Bairro Social. Hier scherp LA en steil omhoog via asfaltweggetje (voor bezoek arbeiderswijkje (3) hier RD). Boven langs ingang lift en dan verder via Largo da Boca do Vento tot splitsing. Hier RA steil omhoog (Calçada da Cerca). Daarna eerste straat RA (Rua da Cerca) (4). Hierna weer eerste straat RA (Rua Leonel Duarte Ferreira). Na zo’n 200 m kruising (punt A op de kaart; GPS:0486032/4281468). Hier RA en langs school (Escola Conde de Ferreira) en begraafplaats (5) omhoog naar kerk. Loop langs kerk via Campo de São Paulo. Even later splitsing. Hier rechts aanhouden en verder via Rua de Francisco Foreiro. Na 200 m T-splitsing. Hier RA en verder via Rua de Fernão Lourenço. Even voorbij punt waar witte muur eindigt en flat begint, RA en via trap onder flat door. Direct hierna LA en even later RA steil omhoog. Even later T-splitsing. Hier RA en verder omhoog langs brede asfaltweg naar Cristo Rei (6). Zelfde weg terug tot punt A op de kaart. Hier RD (Rua Conde Ferreira). Even later, waar weg naar links buigt RD. Links aanhouden en via trap omlaag. Beneden LA (Rua Capitão Leitão). Na ruim 100 m waar hoofdstraat naar rechts buigt, RD verder via Rua Capitão Leitão naar wit gebouw met klokkentoren (7). Hier RD omhoog (Rua Henriques Nogueira). Houd wit gebouw met klokkentoren aan rechterhand. Na 100 m bij hoge witte muur, RA Largo 1o de Maio richting kerk. Even vóór ingang kerk LA trapje op en park in. Direct vóór muziektent RA en via trapje park verlaten. RD langs muur (Alameda do Castelo) (8). Na ruim 150 m parkeerplaats bij ingang fort (9). Hier RA omlaag (Travessa do Castelo). Steeds omlaag tot bredere straat. Hier LA omlaag (Rua Elias Garcia; naambordje niet zichtbaar). Steeds RD omlaag. Na 450 m voetgangersgebied. Hier RD verder omlaag (Rua Cândido dos Reis). Beneden bij fontein (pilaar met kranen) LA richting pont (10).
Route via centrum Cacilhas (6,5 km)
Na verlaten aanlegsteiger RD langs restaurants. Na zo’n 100 m kleine pilaar met kranen. Hier RA bredere straat in lopen (Rua Cândido dos Reis). Na 250 m splitsing. Hier rechts aanhouden omhoog via Rua Elias Garcia. Na ruim 300 m weer splitsing. Hier rechts aanhouden (vervolg Rua Elias Garcia). Na 100 m RA Travessa do Castelo. Even later LA (Rua Rodrigues de Freitas). Na 150 m kruising. Hier RD Largo 1o de Maio. Na zo’n 100 m T-splitsing. Hier LA omlaag en direct RA (Rua do Registo Civil). Trap af en RD omlaag langs muur tot pleintje (Largo da Boca do Vento). Vanaf hier RD steil omhoog via Calçada da Cerca. Daarna eerste straat RA (Rua da Cerca) (4). Hierna eerste straat RA (Rua Leonel Duarte Ferreira). Na zo’n 200 m kruising (punt A op de kaart; GPS:0486032/4281468). Hier RA en langs school (Escola Conde de Ferreira) en begraafplaats (5) omhoog naar kerk. Loop langs kerk via Campo de São Paulo. Even later splitsing. Hier rechts aanhouden en verder via Rua de Francisco Foreiro. Na 200 m T-splitsing. Hier RA en verder via Rua de Fernão Lourenço. Even voorbij punt waar witte muur eindigt en flat begint, RA en via trap onder flat door. Direct hierna LA en even later RA steil omhoog. Even later T-splitsing. Hier RA en verder omhoog via brede asfaltweg naar Cristo Rei (6). Zelfde weg terug tot punt A op de kaart. Hier RD (Rua Conde Ferreira). Even later, waar weg naar links buigt RD. Links aanhouden en via trap omlaag. Beneden LA (Rua Capitão Leitão). Na ruim 100 m waar hoofdstraat naar rechts buigt, RD verder via Rua Capitão Leitão naar wit gebouw met klokkentoren (7). Hier RD omhoog (Rua Henriques Nogueira). Houd wit gebouw met klokkentoren aan rechterhand. Na 100 m bij hoge witte muur, RA Largo 1o de Maio richting kerk. Even vóór ingang kerk LA trapje op en park in. Direct vóór muziektent RA en via trapje park verlaten. RD langs muur (Alameda do Castelo) (8). Na ruim 150 m parkeerplaats bij ingang fort (9). Hier RA omlaag (Travessa do Castelo). Steeds omlaag tot bredere straat. Hier LA omlaag (Rua Elias Garcia; naambordje niet zichtbaar). Steeds RD omlaag. Na 450 m voetgangersgebied. Hier RD verder omlaag (Rua Cândido dos Reis). Beneden bij fontein (pilaar met kranen) LA richting pont (10).
Kijkpunten
1. Tot in de jaren 50 lag hier een vloot van vissersboten die op kabeljauw visten bij Newfoundland (zie voor meer info over de kabeljauwvisserij wandeling 10). Het mag een wonder heten dat er op deze plek, met zo’n mooi uitzicht op Lissabon, nog geen luxe appartementen zijn verrezen.
2. Na 800 meter passeert u de monumentale fontein waar vroeger waterverkopers uit Cacilhas met ezels water haalden.
3. Ga door poortje met opschrift CPP Bairro Social en loop nog een stukje langs de woningen. Het betreft een wijkje dat is aangelegd door de Companhia Portuguesa de Pesca (CPP), een grote visserijonderneming gesticht in 1920. Het bedrijf had een groot aantal schepen voor de kustvisserij van Portugal tot Mauretanië. Aan de Taag liggen de bedrijfsgebouwen van de CPP, nu een grote ruïne. Hier werden de schepen onderhouden en gerepareerd. Ook werd er ijs gemaakt voor het koelen van de vis. Voor de arbeiders in vaste dienst werd direct boven de werkplaatsen een woonwijk gebouwd. Het bedrijf ging in 1984 failliet, maar de bewoners van het wijkje mochten blijven. Ze betalen geen huur, maar moeten zelf zorgen voor onderhoud en de veiligheid. Hoe lang ze daar nog kunnen blijven wonen is onzeker.
4. Aan uw rechterhand is de ingang van Casa da Cerca. Het is een expositieruimte voor hedendaagse kunst. Vanaf de tuin en terras van het café heeft u een fraai uitzicht over Taag. In de jaren 50 en 60 was het huis eigendom van Pedro Teotónio Pereira, de Portugese ambassadeur in Londen. In de jaren 80 werd het gekocht door de gemeente Almada.
5. In het monumentale graf bij de ingang ligt António José Gomes: 19e-eeuws industrieel en filantroop. Vanaf de rand van de begraafplaats heeft u een fraai uitzicht over de Taag.
6. Vanaf hier heeft u een mooi zicht op Ponte 25 de Abril. De brug, in 1966 ingehuldigd en toen vernoemd naar dictator Salazar, kreeg na de Anjerrevolutie van april 1974 zijn huidige naam. De brug, ontworpen door Amerikaanse ingenieurs, is ruim 2 km lang en 70 m hoog zodat zeeschepen er onderdoor kunnen.
7. Het gebouw met trap en klokkentoren is het gemeentehuis van Almada, gebouwd eind 18e eeuw. Even voor het gemeentehuis staat aan uw rechterhand Cine Incrivel. Dit is de bioscoop van de Sociedade Filarmónica Incrível Almadense. De harmonie werd in 1848 door lokale arbeiders opgericht. De bioscoop is van veel latere datum. In 1926 had het zijn eerste voorstelling. Het gebouw is niet meer als bioscoop maar als muziektheater in gebruik.
8. Het kasteel van Almada. Oorspronkelijk middeleeuws kasteel, door de Moren gebouwd. Het is vele malen verbouwd, waardoor het zijn oorspronkelijke karakter grotendeels verloren heeft. In WO II werd de artillerie gemoderniseerd. Na de Anjerrevolutie van 1974 verloor het fort zijn militaire functie en werd het een kazerne van de Guarda Nacional Republicana (GNR), de Portugese gendarmerie. Bij de ingang hangt nog een plakkaat met het motto van de militaire detachement van Almada: Homens de Aço em muralhas de granito (Mannen van staal binnen muren van graniet}. De kanonnen van Almada werden slechts een keer gebruikt (zie wandeling 12)
9. Direct naast het fort ligt een archeologische opgraving: Quinta do Almaraz. Het zijn de overblijfselen van een Fenicische nederzetting (1e millennium v. Chr.). De Feniciërs kwamen uit het huidige Libanon en waren tussen 1500 en 400 v. Chr. de belangrijkste zeevaarders en handelaren van de Middellandse Zee.
10. In het dok rechts aan de overkant van de weg ligt het oorlogsschip Dom Fernando II e Glória uit 1843, het laatste zeilschip dat voor de Portugese marine werd gebouwd.