De Serra da Estrela, de westelijke uitloper van het Castiliaans scheidingsgebergte, is sinds 1976 natuurpark. Het beslaat een oppervlak van ruim 100.000 hectare en is daarmee het grootste natuurpark van Portugal.
Op deze pagina vindt u beknopte informatie over:
Landschap
Klimaat
Vegetatie
Fauna
Economie
Wandelen in het natuurpark
LAW
Praktische informatie
Landschap Het ontstaan van de Serra da Estrela begon zo’n 300 miljoen jaar geleden. Het was de tijd dat de continenten werden samengeperst tot één supercontinent: Pangea. Door de enorme druk werden niet alleen laagvlaktes opgestuwd tot hoge bergen, maar drong ook vloeibaar magma vanuit het binnenste van de aarde de aardkorst binnen, waar het stolde tot graniet. Wat volgde was een lange periode van erosie. De oudere steenlagen verdwenen en het graniet kwam aan de oppervlakte. Steeds verder sleet het gebergte af en er zou weinig meer van over zijn als de continenten niet opnieuw tegen elkaar waren ‘gebotst’. Zo’n 65 miljoen jaar geleden begon het Afrikaans continent zich in noordoostelijke richting te bewegen en drukte het Iberisch schiereiland tegen Europa aan. Als gevolg hiervan zouden uiteindelijk niet alleen de Pyreneeën ontstaan, maar ook sommige oude afgesleten gebergten opnieuw omhoog worden gedrukt, waaronder de Serra da Estrela.
Gedurende de ijstijden was de top van het massief bedekt met een dikke laag ijs. In alle windrichtingen werden door gletsjers dalen uitgeschuurd. Zo ontstond onder andere het kaarsrechte dal van de Zêzere. Na de laatste ijstijd – zo’n 20.000 jaar geleden – bleef er een hoogvlakte bedekt door naald- en berkenbossen. Door ontbossing en veeteelt ontstond het hedendaagse landschap: indrukwekkende rotsformaties van bijna gepolijste granietblokken met daartussen vlakten bedekt met borstelgras. Hoepelroknarcissen (narcissus bulbocodium) en klokjesgentianen brengen kleur in deze groengrijze woestenij. ’s Zomers grazen hier grote kuddes schapen waarvan de verwoestende effecten in het landschap zichtbaar zijn: kale vlaktes met bosjes jeneverbes.
Klimaat Het klimaat wordt beïnvloed door de Atlantische Oceaan, maar heeft in de lagere delen ook mediterrane kenmerken. Bij de Torre, met 1993 meter het hoogste punt van de Portugal, kan ’s winters worden geskied. Aan het eind van de negentiende eeuw werd ‘wetenschappelijk’ vastgesteld dat het klimaat in de Estrela bij uitstek geschikt was om te genezen van tuberculose, toen volksvijand nummer één. Vanaf dat moment kwamen er op verschillende plaatsen grotere en kleinere sanatoria.
Tot 900 meter is het meeste land in cultuur gebracht. Het heeft op sommige plaatsen een mediterraan karakter.
In de middenzone (900–1600 m) kan alleen nog rogge worden verbouwd. De natuurlijke vegetatie bestaat hier uit bergeiken (Quercus pyrenaica), tamme kastanjes, brem en dopheide.
Typisch zijn ook de velden met een soort zonneroosje (Halimium alyssoides). Op een aantal plaatsen zijn zeedennen aangeplant.
Boven de 1600 meter domineren jeneverbes en borstelgras. Hier liggen vele meertjes, waarin soms de witte bloemen van de waterranonkel drijven. Op moeilijk bereikbare plekken groeit de gele Gentiaan (Gentiana lutea).
Een Portugees natuurpark is zelden een echt natuurreservaat en ook de Serra da Estrela vormt op deze regel geen uitzondering. Op veel plaatsen is land in cultuur gebracht of wordt vee gehoed. Het is juist deze combinatie van natuur en cultuurlandschap die het wandelen hier zo interessant maakt.
Het aantal soorten grotere zoogdieren in het park is beperkt. Er zitten wilde zwijnen, vossen, wilde katten, genetkatten, dassen en otters, maar de Iberische wolf heeft de ongelijke strijd met de veehouders verloren. Vroeger werden de kuddes schapen in de bergen nauwlettend in de gaten gehouden door herders en hun altijd waakzame honden. De wolf vormde nauwelijks een bedreiging. Maar door de ontvolking van het platteland verdwenen ook de herders. Het vee loopt dan ook steeds vaker onbewaakt op de bergweides, een gemakkelijke prooi voor de wolf. Maar de veehouders sloegen genadeloos terug met geweren, vallen en gif. Al ruim twintig jaar is er in het park geen wolf meer gezien.
Vogels zijn er in overvloed. In de lagere gebieden de hop, de kerkuil en bij beken de waterspreeuw. Iets hoger, zo rond de 1000 meter, liggen uitgestrekte roggevelden, een ideale plek voor de kwartel en de veldleeuwerik. Het is ook het jachtterrein van de grauwe kiekendief. Op de hellingen speurt de slangenarend biddend en met afhangende poten naar prooi. Zoals zijn naam al doet vermoeden jaagt hij vooral op slangen, zoals de hoefijzer- en de adderringslang. Nog hoger hebben rotszwaluwen nesten gebouwd tegen de rotsen. Hier zit ook de rode rotslijster, een echte bergvogel. In ieder geval tot begin jaren 90 van de vorige eeuw zaten hier ook alpenkraaien, met hun karakteristieke rode poten en snavel.
Al wandelend is de kans groot dat u af en toe een hagedis ziet. Misschien is dit wel de Lacerta monticola monticola, een zeldzame ondersoort van de Iberische berghagedis. Dit unieke reptieltje komt alleen hier in het wild voor.
Economie Binnen de grenzen van het park wonen ruim 40.000 mensen. Men leeft er vooral van het toerisme en de landbouw, waarbij de schapenteelt voor de productie van kaas (queijo da serra) van belang is. Een bijzonder fenomeen is het fokken van honden. Het betreft hier de ‘Cão da Serra da Estrela’ (de Estrela berghond), een in Portugal zeer gewilde herdershond. Daarnaast is er bosbouw en zijn er een aantal stuwdammen en waterkrachtcentrales. Van de eens zo bloeiende textielindustrie (wol) is weinig meer over.
Midden-Portugal, 26 wandelingen
Hierin staan 13 routes in het park beschreven. Voor meer informatie over de wandelroutes klik hier
Lange afstandswandeling (LAW) door de Serra da Estrela
In de wandelgids vindt u de beschrijving van een LAW van Covilhã naar Celorico da Beira. Voor meer informatie, klik hier
Openbaar vervoer
De belangrijkse plaatsen in en even buiten het park zijn Guarda, Celorico da Beira, Gouveia, Seia en Covilhã.
Guarda, Covilhã, Celorico da Beira en Gouveia zijn niet alleen per bus, maar ook per trein bereikbaar. De stations liggen wel behoorlijk ver van het centrum. Seia is alleen per bus bereikbaar. Voor dienstregeling (horários) spoorwegen en bussen klik hier
De overige plaatsen in het park zijn niet altijd even goed bereikbaar per bus. Informatie hierover is te verkrijgen bij de busstations (terminal de autocarros) in Guarda, Celorico da Beira, Covilhã, Seia en Gouveia.
Overnachten
Campings: Covilhã, Guarda, Celorico da Beira, Nabainhos (tussen Nabais en Melo), Gouveia, Travanca de Lagos (Oliveira do Hospital), Manteigas (Covão da Ponte en Covão d’Ametade: beide weinig voorzieningen) en Valhelhas. Voor meer informatie over campings zie: www.roteiro-campista.pt of www.visitportugal.com
Hotels en overige accomodatie: Guarda, Celorico da Beira, Gouveia, Seia, Loriga, Covilhã, Penhas da Saúde en Manteigas. Voor meer informatie over zie: www.visitportugal.com
Kaarten
Carta Militar de Portugal: serie M 888; 1:25.000. Voor meer informatie. klik hier
Bezoekerscentrum natuurpark
Centro de Interpretação da Torre
Tel.: (351) 919 884 636
e-mail: centro.interpretacao.torre@gmail.com
Centro de Informação de Manteigas
R. 1º de Maio, 2
6260-101 MANTEIGAS
Tel.: (+351) 275 980 060
e-mail: pnse@icnf.pt
Centro de Informação de Seia
Casa da Janela Bonita
Pr. da República, 28
6270-496 SEIA
Tel.: (+351) 238 001 060
e-mail: pnse@icnf.pt